//Kierunek sztuka// – Elżbieta Sala
Kierunek sztuka – Elżbieta Sala
Cenię sobie błyskotliwą myśl Francisa Scotta Fitzgeralda: „No grand idea was ever born in a conference, but a lot of foolish ideas have died there”. Kiedy słyszę to zdanie, wracają do mnie mgliste wspomnienia z licznych konferencji, których nazw już nawet nie pamiętam, choć przecież doświadczenia, jakie z nich wyniosłam, były na pewnym etapie ważne. Mam wrażenie, że idea konferencji cieszy się rosnącym powodzeniem – coraz więcej słychać o rożnych jej odsłonach: prasowych, biznesowych, naukowych. Wszystko, co ważne i innowacyjne, musi mieć swoją konferencję. W przestrzeni akademickiej sprzyja temu nie tylko potrzeba prezentowania swojej pracy, lecz także system finansowania edukacji wyższej. W przypadku doktoranta uczestnictwo w konferencjach nie wynika więc jedynie z pasji naukowych, lecz także ze zrozumienia zasad gry społecznej, jaką jest nauka w Polsce. Edukacja kulturalna jest także formą gry, rozgrywanej na styku rożnych pól społecznych – między innymi edukacji publicznej i świata sztuki. Pomimo ciągle toczących się debat, czym właściwie jest i jakie ma spełniać funkcje, edukacja kulturalna nie jest pozbawiona wewnętrznych kryteriów weryfikacji, co jest w jej obrębie dobre, a co nie. Każda osoba pracująca w tym obszarze jest w stanie na bazie swoich doświadczeń ocenić wartość działań innych i robi to.
Na początku 2013 roku w MOCAK-u zrodził się pomysł zorganizowania konferencji dotyczącej współczesnej edukacji kulturalnej ukierunkowanej na sztukę. Do udziału w niej zostały zaproszone osoby prowadzące działania na rzecz wzrostu zainteresowania sztuką. Powody realizacji tego projektu były złożone. Zaliczyć do nich możemy promocję dobrych praktyk w tym obszarze, potrzebę wymiany myśli, pragnienie poznania innych osób ze środowiska, chęć pochwalenia się swoją ciężką pracą i nowo wydaną książką etc. Jednak najważniejszym powodem realizacji tego wydarzenia było przekonanie, iż współczesna edukacja dotycząca sztuki, w jej
najlepszym wydaniu, jest innowacyjna, ważna i wymaga nagłośnienia, szczególnie w momencie (nie)toczenia się ogólnospołecznej debaty dotyczącej zmian w systemie edukacji.
Edukacja ukierunkowana na sztukę jest innowacyjna, ponieważ na poziomie metodologii nauczania znacznie różni się od standardów polskich szkół i uczelni oraz dopuszcza w swoim obszarze eksperyment, jest ważna, ponieważ spełnia istotne funkcje społeczne, takie jak wzrost partycypacji społecznej, oraz wymaga nagłośnienia, ponieważ doświadczenia zdobyte na jej gruncie mogą być przydatne w rozwiązywaniu problemów, z jakimi boryka się edukacja w Polsce. Współczesne projekty edukacyjne są bardzo często interaktywne i twórcze, realizuje się je w ścisłej współpracy z artystami. Instytucje kultury oraz organizacje zajmujące
się sztuką mierzą się z problemem ekskluzji społecznej – coraz częściej prowadzą projekty adresowane do pacjentów szpitali psychiatrycznych, osób niewidomych, uchodźców, osób z niepełnosprawnością intelektualną, grup dotkniętych ubóstwem. Organizowane są również akcje społeczno-artystyczne, wydarzenia edukacyjne, które skupiają wokół siebie duże grupy ludzi, niekoniecznie na co dzień pasjonujących się sztuką.
Konferencja Kierujemy na sztukę! odbyła się 26 kwietnia, zgromadziła reprezentantki i reprezentantów ponad 80 instytucji i organizacji z różnych obszarów Polski. Łącznie ponad 40 projektów zostało zaprezentowanych w dwóch przestrzeniach: Bibliotece MOCAK-u i sali audiowizualnej. W Bibliotece zrealizowano Otwartą Przestrzeń Edukacji. Miała ona formę prezentacji multimedialnych; przedstawionych zostało kilkanaście projektów. Projekty pokazywane w sali audiowizualnej zostały zgrupowane w trzech blokach tematycznych: sztuka edukacji, kultura dla wszystkich, ponad podziałem egalitarne – elitarne. Limit ponad 100 miejsc przewidzianych dla słuchaczy wyczerpał się w kilka dni od początku rejestracji.
Przedmiotem wystąpień nie były teoretyczne rozważania na temat wybranych przez prelegentów zagadnień, lecz prezentacja praktycznych rozwiązań z góry określonych problemów. Pierwszym z nich była kwestia twórczej edukacji, kolejny dotyczył udostępniania sztuki grupom zagrożonym wykluczeniem, a trzeci odnosił się do partycypacji społecznej.
Wydarzenie, jakim była konferencja Kierujemy na sztukę!, stanowi dla mnie jasny sygnał, że ten obszar działań jest żywy, dynamiczny, a ludzie, którzy go tworzą, są w stanie spotkać się ponad podziałami i animozjami w świecie sztuki czy edukacji i wypowiedzieć się na temat swojej pracy, w poczuciu, że to, czym się zajmują, jest wartościowe. Projekt nie był finansowany z żadnego grantu ani dotacji, MOCAK nie pobierał opłat od uczestników, ale też nie zwracał prelegentom kosztów podróży. Wydarzenie mogło się odbyć dzięki wysiłkowi wielu ludzi, jak również zrozumieniu znaczenia takich spotkań przez dyrekcje licznych instytucji. Nie mam złudzeń co do możliwości, jakie dają konferencje – są to spotkania obarczone całym bagażem minusów i, szczerze pisząc, nie jest to moja ulubiona forma wymiany myśli. Konferencje bardziej pokazują, jak jest, niż pozwalają wypracować nowe idee.
Czasami jednak jakiś fragment rzeczywistości ma w sobie taką siłę, że wystarczy pozwolić mu dojść do głosu. Uważam, że tak jest w przypadku innowacyjnej edukacji kulturalnej, czas zacząć o niej więcej mówić.
Za zaprezentowanie prowadzonych przez siebie działań podziękowania zechcą przyjąć:
Patrycja Mastej, Muzeum Współczesne Wrocław
Marta Skowrońska, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Monika Dylewska, Muzeum Narodowe w Krakowie
Dorota Ogrodzka, Teatr Polski im. H. Konieczki w Bydgoszczy
Magdalena Godlewska, Galeria Arsenał w Białymstoku
Beata Zuba, działalność indywidualna
Karolina Stańczak, Ewa Marcinek, Centrum Kultury Wrocław Zachód
Anna Zdzieborska, Paulina Celińska, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
Michał Grabowski, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
Anna Owsiany, Łukasz Stanek, Fundacja Grupa Twórcza, Warszawa
Barbara Sroka, Instytut Kultury Miejskiej, Gdańsk
Aneta Zasucha, Biuro Wystaw Artystycznych w Katowicach
Marianna Otmianowska, Muzeum Narodowe w Warszawie
Anna Meronk, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia w Gdańsku
Anna Bargiel, Bunkier Sztuki, Kraków
Magdalena Kreis i Natalia Romaszkan, Galeria Dizajn – BWA Wrocław
Maja Dobiasz, Aleksandar Ćirlić, Stowarzyszenie Katedra Kultury – Kolektyw Terenowy, Warszawa
Natalia Zamilska, Fundacja Kultury Audiowizualnej
Strefa Szarej, Cieszyn
Maria Cibicka, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie
Joanna Boniecka, działalność indywidualna, Kraków
Małgorzata Cebulska, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk
Józef Chyży i Ignacy Nowodworski, Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu
Marta Gaj, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków
Iwona Gołaj, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Maria Macięga, Zespół Szkół Publicznych w Wysokiej
Magdalena Mazik, Biblioteka MOCAK-u, Kraków
Małgorzata Nowak, Contemporary Art with Kids
Marta Ogrodzińska-Miłoszewska, Grupa Artystyczna TERAZ POLIŻ, Warszawa
Łucja Piekarska-Duraj, Małopolski Instytut Kultury, Kraków
Małgorzata Różańska, Stowarzyszenie Willa Decjusza, Kraków
Sylwia Rybacka, Muzeum Narodowe w Kielcach
Justyna Sławik, Justyna Mazur, Śródmiejski Ośrodek Kultury w Krakowie
Katarzyna Solińska, Centrum Dziedzictwa Szkła, Krosno
Grażyna Skalniak, Dom Kultury „Podgórze”, Kraków
Beta Wąsowska, inicjatywa indywidualna, Tychy
Kamil Wnuk, Gimnazjum nr 12 im. Jacka Kuronia w Poznaniu oraz Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
Koncepcja wydarzenia: Elżbieta Sala, MOCAK
Program: Elżbieta Sala, Agata Tecl, CSW „Kronika” w Bytomiu, Magdalena Mazik, MOCAK (Otwarta
Przestrzeń Edukacji)
Prowadzenie paneli dyskusyjnych: Agata Tecl, Zofia Kerneder, MOCAK, Kinga Lubowiecka, MOCAK, Łucja Piekarska-Duraj, Małopolski Instytut Kultury
Organizacja: Kinga Lubowiecka, Maria Wegenke, MOCAK, Dominika Machowska, Magdalena Mazik
- Projekt społeczo-artystyczny Ulotki zrealizowany przez MOCAK we współpracy z Wydziałem Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, fot. Magdalena Klimkowicz
- Projekt FAR-ART, Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu, fot. Patrycja Kucik, z archiwum Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu
- Projekt Warszawa w budowie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, fot. Bartosz Stawiarski