Wraz z Ośrodkiem Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego oraz Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie zapraszamy na przegląd filmów pionierki eksperymentalnego kina queerowego Barbary Hammer oraz spotkanie z reżyserką.

Przegląd wybranych filmów artystki odbędzie się 10 października 2016 o godzinie 18, a poprzedzi go wstęp filmoznawcy Adriana D. Kowalskiego. Widzowie obejrzą filmy: Dyketactics, Menses, Double Strength, Pools, Synch Touch, Sanctus, A Horse Is Not a Metaphor, Maya Deren’s Sink, Dr Watson’s X-Rays. Spotkanie z Barbarą Hammer będzie miało miejsce 11 października 2016 roku o godzinie 18, a poprowadzi je Andrzej Pitrus z Instytutu Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wstęp wolny. Liczba miejsc ograniczona. Filmy z polskimi napisami. Rozmowa z reżyserką będzie prowadzona w języku angielskim.

W czasie trwania retrospektywy Taktyki Barbary Hammer (10–18.10) reżyserka odwiedzi Kraków, Warszawę i Łódź, by przedstawić swoje prace oraz porozmawiać o nich z publicznością Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie i Muzeum Sztuki w Łodzi.

Hammer uważana jest za pionierkę kina queerowego, a także ważną postać kina niezależnego. Urodzona i wychowana w Hollywood, kolebce kina komercyjnego, jest jednocześnie jedną z najbardziej niepokornych i bezkompromisowych artystek, które od początku swojej kariery rozwijają język kina eksperymentalnego. Od końca lat 60. do dziś jej filmy pokazywane są na festiwalach filmowych (otrzymały między innymi dwie nagrody Teddy Awards na Berlinale), a kolaże i rysunki wraz z filmami złożyły się na retrospektywne wystawy w Centrum Pompidou, MoMA w Nowym Jorku czy Tate Modern w Londynie. Hammer była stypendystką Fundacji Guggenheima i od lat uczy filmu w Europie i USA.

Wczesne kino Hammer skupia się wokół tematów tabu, takich jak menstruacja, kobiecy orgazm czy lesbijskie relacje seksualne. Dyketactics, film z 1974 roku, jest uważany za pierwszy obraz pokazujący lesbijski stosunek seksualny. Dzieło tym samym wpisało się do historii kina obok przełomowych filmów Jacka Smitha i Andy’ego Warhola, ale także tak odległych ideowo Głębokiego gardła Gerarda Damiano (1972) i Chłopców z piasku z 1971 roku – filmów, które zapoczątkowały nowy sposób pokazywania seksu na wielkim ekranie. Kolejne dzieła (Multiple Orgasm, Whomen I Love, Sync Touch czy Doll House), eksplorujące w odważny sposób – często poprzez autoprezentację – kobiecą seksualność, wpisały jednocześnie twórczość reżyserki w ruch radykalnego feminizmu lat 70. w Stanach Zjednoczonych. Już na początku swojej twórczości Hammer poświęcała wiele uwagi także walorom formalnym i eksperymentom z nośnikiem 16 mm. Z kolei filmom dokumentalnym, ukazującym historie ludzi marginalizowanych przez opinię społeczną, nadała charakter esejów o wielopoziomowych konstrukcjach, które mają angażować fizycznie i psychicznie widzów oraz inspirować ich do wprowadzania społecznych zmian w swoim środowisku. Filmy reżyserki wielokrotnie wzbudzały kontrowersje wśród publiczności krytykującej zbyt odważne przedstawienie ludzkiej fizyczności, starości czy intymnych zbliżeń. Tematyka jej krótkich metraży zapewniła Hammer status gwiazdy i postaci kultowej w środowiskach LGBT, a autorskie eksperymenty formalne na stałe wpisały jej filmy do historii kina niezależnego.

Reżyserka wielokrotnie jednak podkreśla zjawisko podwójnej marginalizacji, jakiej doświadczała jako artystka: lesbijki nie oglądają eksperymentalnego kina, preferując bardziej standardowe formy narracji, natomiast odbiorcy kina eksperymentalnego i filmowcy nie są zainteresowani tematyką LGBT czy feministyczną, uzasadniając to poszukiwaniami filmów bardziej uniwersalnych. Retrospektywa, która planowana jest w Warszawie, Łodzi i Krakowie, ma wypełnić tę lukę i zarówno przedstawić twórczość Hammer w odpowiednio szerokim kontekście historii kina amerykańskiego i filmu niezależnego, jak i zainteresować znawców reprezentacji LGBT w sztuce i kulturze. W Warszawie prace prezentowane będą z oryginalnych nośników, między innymi taśmy 16-milimetrowej, pozwalających w pełni docenić eksperymenty autorki.

Artystka odwiedzi wszystkie miasta, w których zostanie zaprezentowana jej twórczości, by wziąć udział w spotkaniach po wybranym seansie czy w panelu dyskusyjnym. Warszawską retrospektywę zwieńczy wykład Ukryta Hammer oraz otwarta debata ukazująca twórczość Hammer w szerszym kontekście kina queerowego. Wraz z retrospektywą rozpoczęte zostaną prace nad publikacją Inne kino. Feminizm amerykańskiego filmu queer. Antologia, pod redakcją i ze wstępem Krystyny Mazur. Książka będzie wydana w przyszłym roku i obejmie zarówno tłumaczenia naukowych tekstów publikowanych za granicą, jak i nowe prace polskich badaczy.

Barbara Hammer (ur. 1939) – amerykańska reżyserka, autorka filmów eksperymentalnych, profesor na European Graduate School w Saas-Fee (Szwajcaria). Najbardziej znana jest z licznych filmów eksperymentalnych, podejmujących takie tematy, jak role płciowe, związki lesbijskie, problemy rodzinne. W trakcie 40-letniej kariery zrealizowała ponad 80 projektów. Jest uznawana za pionierkę kina queerowego.

Fot. Alice O'Malley

Andrzej Pitrus – profesor zatrudniony w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się przede wszystkim nowymi mediami i ich wykorzystaniem w sztuce współczesnej, sporadycznie wraca do dawnych zainteresowań filmowych, skupiając wtedy swoją uwagę przede wszystkim na kinie eksperymentalnym i autorskim. Autor kilkunastu niskonakładowych książek o kinie, mediach i grach wideo. W grudniu 2015 roku nakładem Wydawnictwa UJ ukazała się jego książka poświęcona twórczości amerykańskiego mistrza sztuki wideo Zanurzony. O sztuce Billa Violi.

Adrian D. Kowalski – filmoznawca, koordynator projektów pozawystawienniczych w MOCAK-u. Interesuje się związkami Virginii Woolf ze sztukami wizualnymi oraz historią i teorią muzyki filmowej. Publikował między innymi w „Dekadzie Literackiej”, „Masce”, „Studiach Orientalnych”, „Muzyce”, „Polisemii”, „Zeszytach Naukowych UJ”.

Partnerzy: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, Muzeum Sztuki w Łodzi, Kino pod Baranami w Krakowie.

Koncepcja i organizacja: Krystyna Mazur, Justyna Kociszewska, Michał Matuszewski.

Patronat medialny CSW:  „Kino”, Filmweb.pl, Program Drugi Polskiego Radia, „Gazeta Wyborcza”, Wyborcza.pl. „Gazeta. Co Jest Grane. Warszawa”, „Elle”, „Elle Decoration”, „Esquire Polska”, „Aktivist”, artinfo.pl, „Stolica”.